Wat is er dan mis met het consumeren van eieren? Kippen moeten toch eieren leggen? Oh maar ik koop altijd vrije uitloop eieren hoor, dus dan is het niet zo erg. Een ei hoort er toch bij? Dit is een kleine greep uit de opmerkingen die je vaak hoort als het over eieren gaat. Ik vertel je vandaag hoe het leven voor een kip in de natuur eruit ziet, wat een kip eigenlijk doet en hoe slim ze eigenlijk zijn. Ook vertel ik je hoe het leven voor een legkip is.
Ach, hoe erg is het om eieren te eten?
Hoeveel weet je eigenlijk over het leven van een legkip? Misschien heb je wel een heel geromantiseerd beeld in je hoofd; kippen die ergens lekker bij een boerderij scharrelen, zandbadjes nemen en zo nu en dan een ei leggen. Dit is zeker een situatie die voorkomt, maar dat zijn niet de eieren die jij in de supermarkt koopt. De gemiddelde Nederlander eet ongeveer 200 eieren per jaar. Je kunt je voorstellen dat deze eieren niet allemaal van dat romantische en kleinschalige boerderijtje afkomen. En voor elke kip die er geboren wordt, wordt er ook een haantje geboren. Weet jij wat er met dat haantje gebeurt? Wordt hij misschien op een speciale boerderij voor hanen geplaatst? Of worden ze allemaal herplaatst bij mensen die graag een natuurlijke wekker hebben? Iets dat ik overigens geen slechte oplossing vind 😉
Ik zal je allereerst wat achtergrond informatie over de kip geven. Tegenwoordig is de kip slechts een broedmachine voor ons. Maar is de kip niet veel meer dan dat?
De kip van nature
De oorsprong van de kip ligt in Zuidoost-Azië. In die streek zijn vondsten gedaan van gedomesticeerd pluimvee van ongeveer 4000-6000 jaar oud. Via Mesopotamië en Griekenland is de kip in Europa terechtgekomen. Kippen komen oorspronkelijk uit bosrijke gebieden. Kippen voelen zich veilig in de buurt van bomen, struiken of hoge, stevige gewassen. Hier kunnen ze op takken slapen, zo zijn ze beschermd tegen roofdieren. Kippen worden ongeveer 7 tot 15 jaar oud. Met uitschieters naar 20 jaar. In de natuur zullen ze in het voorjaar zo’n 12 eieren leggen.
Kippen hebben een ingewikkelde sociale structuur. Een groep bestaat uit 4 tot 30 individuen. Er is een dominante haan en ondergeschikte kippen en hanen. De groep slaapt samen in dezelfde boom. De dominante haan beschermt zijn territorium, maar tolereert de aanwezigheid van ondergeschikte hanen. Hij jaagt deze hanen wel naar de randen van zijn territorium zodra ze jongvolwassen zijn. Als er gevaar dreigt zal de haan ook een waarschuwingsgil geven. De kippen hebben onderling ook een pikorde, die stabieler is dan bij de hanen. Om de hiërarchische positie van een groepsgenoot te weten, herkennen kippen elkaars kop. Kippen kunnen tot circa 200 soortgenoten individueel herkennen. Ook communiceren hanen over hun positie door te kraaien. Naast dominantie relaties hebben vooral kippen ook vriendschapsbanden. Dit reduceert stress en versterkt de sociale band.
Kippen vertonen onder natuurlijke omstandigheden een vast patroon van gedragingen. In de ochtend zoeken ze naar eten, rond het middaguur nemen ze een stofbad en in de namiddag verzorgen ze hun verenkleed. Nadat ze een tweede periode op zoek gaan naar eten, gaan de kippen ’s avonds gezamenlijk “op stok”. In de natuur zijn kippen het grootste deel van de dag op zoek naar eten en hun omgeving aan het verkennen. (1,2,3)
Intelligentie kippen
Lori Marino heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar de intelligentie van kippen. Uit haar onderzoek blijkt dat kippen veel intelligenter zijn dan de meeste mensen denken. “Mijn conclusie is dat kippen cognitief, emotioneel en sociaal gezien net zo complex zijn als de meeste andere vogels en dieren op veel gebieden zijn,” aldus Martino.
Zo hebben net geboren kuikens een getalsbegrip tot 10, ze onderscheiden van 10 gaten het gat waar ze eten kunnen vinden. Ook hebben kippen een tijdsbesef, onderzoekers leerden kippen tussen 6 en 7,5 minuut naar een touchscreen te pikken zodat ze meer eten kregen dan wanneer ze meteen pikten. Helemaal verbazingwekkend is het vermogen van kippen om het voortbestaan van objecten te begrijpen. Deze eigenschap houdt in dat iemand begrijpt dat een object blijft bestaan, ook als je deze niet meer ziet. Mensenbaby’s ontwikkelen deze vaardigheid pas na 6 tot 7 maanden. Jonge kuikens bleken een object dat ze door een klein raampje gezien hadden te onthouden en te kunnen opzoeken door langs obstakels te lopen.
Daarnaast beschikken kippen over zelfcontrole. Zo kunnen ze zich ervan weerhouden iets lekkers te eten wanneer ze weten dat er – als ze niets doen – een nog lekkerder hapje volgt. Daarnaast zijn ze in staat om hun positie in de pikorde zelf vast te stellen.
De communicatie van kippen is ook vrij complex. Zo doen kippen aan non-verbale communicatie en kennen ze zeker 24 verschillende kreten. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat kippen een breed scala aan emoties kunnen ervaren. Zo kunnen ze angstig zijn, maar ook verwachtingsvol. Bovendien nemen ze beslissingen op basis van wat voor henzelf het beste is. Ook beschikken ze over een simpele vorm van empathie, zo schrijft Martino. En experimenten tonen aan dat kippen door te kijken hoe anderen iets doen, kunnen leren hoe ze een taak moeten volbrengen. Uit dit alles blijkt dat kippen over een hoge mate van zelfbewustzijn beschikken. (2,4)
Als je het gehele artikel van Lori Marino wilt lezen, klik dan hier.
De kip tegenwoordig
Eerst maar even wat cijfers. In Nederland waren er in 2016 zo’n 46 miljoen legkippen. Een kip legt 300 eieren voordat ze op is, ze is dan ongeveer 17 maanden oud. Vervolgens gaat ze naar de slacht. Omdat er natuurlijk uit eieren niet alleen kippen komen maar ook haantjes, worden er per jaar 45 miljoen eendagskuikens vergast. (5)
Het leven van een legkip
Het grootste deel van de totale ‘leghenstapel’ bestaat uit legkippen die eieren leggen bestemd voor menselijke consumptie. De kippen die consumptie-eieren leggen worden ‘geproduceerd’ in gespecialiseerde vermeerderingsbedrijven. In Nederland leggen ongeveer anderhalf miljoen moederdieren eieren waar legkippen uit geboren worden.
Vervolgens worden de eieren van de moederdieren kunstmatig uitgebroed in broederijen. De haantjes zijn nutteloos en worden direct gedood. De legkippen worden vervoerd naar een opfokbedrijf. Hier wordt de legkip in vier maanden tijd volwassen. Vervolgens verhuist de kip naar een legbedrijf waar eieren geproduceerd worden voor menselijke consumptie.
In de legbedrijven moeten de kippen intensief eieren leggen. De legbedrijven werken volgens een systeem van productierondes. Een volledige groep kippen wordt aangekocht bij een opfokbedrijf. De dieren beginnen samen aan een ronde in de legstal. Een groep kippen die samen een ronde doorlopen wordt een ‘leghenkoppel’ genoemd. Als de kippen ongeveer 17 maanden oud zijn, daalt de eierproductie van de kippen, en bijgevolg ook de winst voor de fokker. De stal wordt geruimd. Het volledige leghenkoppel wordt afgevoerd naar het slachthuis. De stal staat een tweetal weken leeg voor grondige reiniging en ontsmetting. Vervolgens wordt ze gevuld met nieuwe jonge legkippen.
Op de legbedrijven verblijven de kippen in kooisystemen of in ‘alternatieve systemen’. ‘Alternatieve systemen’ zijn scharrelstallen en stallen met ‘vrije uitloop’. Ruim 84% van de Nederlandse leghennen wordt gehuisvest in ‘alternatieve systemen’. Ongeveer 20 miljoen kippen leven in gesloten ‘scharrelstallen’ of ‘volièresystemen’. Vijf miljoen kippen beschikken over uitloop. Anderhalf miljoen kippen leeft in bio-bedrijven. Ruim vijf miljoen Nederlandse legkippen zitten in kooien.
Omdat de kippen te weinig leefruimte hebben zorgt dit voor allerlei problemen. Denk aan sterfte (dit komt vooral voor bij nieuwe dieren omdat ze het systeem niet snappen en er ongelukken gebeuren), parasitaire besmettingen, bloedluis en voet- en klauwproblemen. Ook hebben de kippen vaak last van aandoeningen die het gevolg zijn van de onnatuurlijke eisen waar de productiedieren aan moeten voldoen. Meer dan de helft heeft vaak borstbeenbreuken, deze kippen lijden veel pijn en zijn minder mobiel. Gedragsproblemen als verenpikken en kannibalisme komen veelvuldig voor en zijn een belangrijke bron van ongerief (pijn, verwondingen, uitval) in de leghennenhouderij. Deze gedragsproblemen komen in alle huisvestingssystemen voor. ‘Verenpikken’ wordt veroorzaakt door frustratie of stress. Het is een vorm van abnormaal gedrag dat in de natuur niet voorkomt.
Pijnlijke snavelbehandelingen bij legkippen zijn een standaardmethode om verwondingen ten gevolge van verenpikken enigszins te verminderen. Voordat de kippen tien dagen oud zijn, wordt het puntje van hun snavel verwijderd. De snavel wordt behandeld met een infraroodstraal. Door deze behandeling sterft snavelweefsel af. Na ongeveer twee weken valt de snavelpunt af. De punt groeit niet meer terug. De punt van de snavel is gevoelig. De behandeling is pijnlijk en het kan de snavel blijvend pijn geven. Bovendien lost de behandeling de oorzaak van verenpikken niet op, maar is het slechts symptoombestrijding. De Europese Commissie laat elke lidstaat vrij om te bepalen of snavelbehandelingen wettelijk toegestaan zijn. In Finland, Noorwegen en Zweden is het inkorten van de snavels van legkippen al jaren verboden. In Nederland werd beslist om snavelbehandelingen vanaf 2018 te verbieden.
Bij het ruimen van de stallen treden vaak fysieke beschadigingen en breuken op. Ongeacht het soort stalsysteem brengt een ruiming op het einde van een productieronde stress en verwondingen bij de kippen met zich mee. Vele kippen hebben al een broos en beschadigd beenderstelsel ten gevolge van de leefomstandigheden in de legbedrijven. Wanneer de kippen door de ruimingsploeg uit de stallen gehaald worden, lopen veel kippen nieuwe botbreuken op. Ze worden in kratten gestopt voor transport naar het slachthuis. Zo’n acht miljoen afgedankte legkippen wordt geëxporteerd naar het buitenland. Volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) worden jaarlijks 5,5 miljoen Nederlandse kippen naar Polen gebracht. Zo’n 2,5 miljoen kippen worden geslacht in Duitsland of Frankrijk. (6)
Conclusie
Ik merk dat het me zeer emotioneerde om dit artikel te schrijven. Ik wist uiteraard van de misstanden af. Maar als ik de kip in haar natuurlijke habitat en de kip in de eierindustrie vergelijk, doet dat me erg veel verdriet. Hoe wreed wij mensen zijn om dieren van hun natuurlijke behoeften en instincten te beroven. De dieren te onthouden van de zo bijzondere groepsdynamiek die de kip heeft. Dieren in de veehouderij worden vaak als minderwaardig gezien ten opzichte van onze huisdieren. Geheel ten onrechte. Ik hoop dat ik dat nu ook weer bewijs met de achtergrondinformatie over de kip (en de haan uiteraard). Ik hoop dat ik de kippen belangrijker kan maken door te laten zien hoe bijzonder slim ze zijn! Ze zijn empatisch, ze sluiten vriendschappen en ze kunnen zoveel leren. Met dit artikel hoop ik dat ik je kan laten inzien dat een kip niet onderdoet voor een kat of een hond. Dat de kip ook het recht heeft om te leven. Een leven in haar natuurlijke leefomgeving. Geen enkele kip kiest voor dit leven. Als we dit met katten zouden doen, zou de hele wereld op zijn kop gaan staan. Waarom is het dan wel acceptabel voor de kip?
Ik hoop met dit soort artikelen de vraag ‘Hoe word ik veganist?” te kunnen beantwoorden en je hiermee te informeren en inspireren.
Binnenkort zal ik een artikel posten over alle soorten ei-vervangers. Want zeker zonder eieren kun je ook heerlijk eten. Om cakes te bakken zijn er allerlei alternatieven voor ei. Je hebt zelfs speciaal zout om een ei-smaak na te bootsten.
Is al het leed wat de kippen en hanen moeten doormaken het waard om een ei te kunnen eten?
Disclaimer; Ik heb mijn best gedaan zo accuraat mogelijke informatie te verzamelen. Ook heb ik bij elk stuk tekst de bron vermeld. Ik claim niet de wijsheid in pacht te hebben. Als er onjuistheden instaan dan hoor ik het graag. Mijn doel van dit artikel is te informeren. Ook deze foto is mijn eigendom. Deze foto is genomen tijdens een rondreis in Canada in 2009.
Bron (1); http://www.demeterkippen.nl/nl/kuikens-kippen-hanen/natuur-en-omgeving
Bron (2); http://www.ongehoord.info/onderzoek/kippen/kippen-in-de-natuur/
Bron (3); http://www.exlegkipjes.nl/de-eier-industrie/eieren-eten/
Bron (4); https://www.scientias.nl/kippen-intelligenter-dan-denkt/
Bron (5); https://www.wakkerdier.nl/vee-industrie/dieren/legkippen/
Dank je wel, zeer informatief! En mooie foto weer! Goede herinneringen 🙂
Bedankt!!!! Jaaa echt he! Maar kippen zijn ook zo leuk ❤️
Top artikel. Als vegetariër zal ik mijn eieren consumptie verlagen.
Goed bezig, hou vol
Bedankt voor het mooie compliment Patrick!! En wat fijn om te horen!
Ontzettend goed, mooi en duidelijk geschreven.
Ah wat onwijs lief! Dank je wel!!!!